Istnienie właściwych norm prawnych w państwie

Przepisy względnie obowiązujące są skuteczne jedynie wobec ściśle oznaczonej osoby lub grupy osób. Ten, komu przysługuje dane prawo, może zobowiązanie się państwa do przestrzegania równości i sprawiedliwości społecznej.

Zasada państwa prawnego oznacza także związanie państwowych organów prawem, wzajemne poszanowanie ich właściwości (kompetencji) oraz kontrolę działań państwa przez niezależne i niezawisłe sądy.

Istnienie właściwych norm prawnych nie gwarantuje samo przez się urzeczywistnienia zasad państwa prawnego. Konieczne są instytucjonalne gwarancje pozwalające na zapewnienie przestrzegania prawa. Z jednej strony, działania organów państwa powinny mieć legitymację opartą na prawie, z drugiej zaś legitymacja ta musi być uzupełniona gwarancjami realizacji zasady legalności. Dlatego też w państwie prawnym istnieją organy, których zadaniem jest zapewnienie zgodności z prawem funkcjonowania organów państwa, zwłaszcza w stosunkach między państwem a jego obywatelami. Szczególne zadanie w tym zakresie przypada sądom powszechnym i Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu, a także sądownictwu konstytucyjnemu (Trybunałowi Konstytucyjnemu ¡Trybunałowi Stanu) oraz Rzecznikowi Praw Obywatelskich.

Reasumując, należy stwierdzić, że do komponentów państwa prawnego zalicza się: gwarantowanie przez państwo praw i wolności obywatelskich: pierwszeństwo prawa stanowionego (pozytywnego) nad innymi systemami normatywnymi: prymat konstytucji i ustaw nad innymi aktami normatywnymi w systemie źródeł prawa oraz instytucjonalne i proceduralne gwarancje praw podmiotowych obywateli.

W myśl zasady państwa prawnego, ograniczenie wolności jednostki może nastąpić tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla ochrony dobra ogólnego oraz należy je tak wprowadzać, aby w wolność gospodarczą ingerowały jak najmniej i były uchylane z chwilą ustąpienia przyczyn ich wprowadzenia.