Uzasadnieniem tej sytuacji stała się nowa teoria ekonomiczna J. M. Keynesa – wybitnego angielskiego ekonomisty i teoretyka polityki ekonomicznej państwa, a także działacza politycznego i publicysty – będąca teoretyczną podstawą interwencjonizmu państwowego (koncepcji państwa dobrobytu), ukształtowana na doświadczeniach polityki antykryzysowej państw kapitalistycznych okresu międzywojennego. W swej pracy pt.: Ogólna polityka zatrudnienia, procentu i pieniądza (opublikowanej w 1936 r.) J. M. Keynes opowiedział się za intensywną interwencją państwa w życie gospodarcze.
J. M. Keynes uważał, iż niezbędna jest stała interwencja państwa obejmująca całokształt życia gospodarczego. Przez interwencję tę rozumiał m.in. kontrolowane zwiększanie ilości pieniądza w obiegu, obniżanie stóp procentowych lokat bankowych oraz progresywne opodatkowanie wszystkich dochodów w państwie, przy równoczesnym częściowym zwiększeniu świadczeń społecznych na rzecz najgorzej uposażonych grup ludności.
Zmarły w1946 r. J. M. Keynes był jednym z twórców Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), do którego obecnie należą 183 państwa. Skutkiem powyższych zjawisk rosnącą rolę zaczęły odgrywać koncepcje interwencjonizmu państwowego w gospodarce, odrzucające zasady wolnego handlu i stanowiące syntezę (połączenie) zasad merkantylizmu i liberalizmu gospodarczego. Stąd interwencjonizm w sferze gospodarki wiąże się z globalnym oddziaływaniem przez państwo na procesy gospodarcze celem zapobiegania załamaniom koniunktury.
Różne są jednak instrumenty współczesnego interwencjonizmu państwowego. Posługuje się on zarówno instrumentami pieniężnymi (np. regulacją podaży pieniądza na rynku), jak i fiskalnymi (dot. np. budżetu), a także cenowo-dochodowymi (polityką cen i dochodów) oraz administracyjnymi (np. polityką zatrudnienia, prywatyzacji lub przekształceń strukturalnych w gospodarce).