Z faktu silnego uzależnienia wykonywania praw od władania dokumentem wynika potrzeba uchylenia ujemnych skutków jego utraty. Funkcję tę spełnia instytucja umarzania utraconych dokumentów.
Sprawy umarzania dokumentów reguluje dekret z 10 grudnia 1946 r. o umarzaniu utraconych dokumentówUmorzenia dokumentu można żądać w razie jego zniszczenia, zagubienia lub bezprawnego zaboru. Odbywa się ono w drodze postępo-wania sądowego (nieprocesoweg- na wniosek ostatniego prawnego posiadacza lub innej osoby mającej interes prawny.
Wskutek umorzenia dawny dokument staje się nieważny (nawet gdyby się później odnalazł), a wierzytelność zostaje złączona z nowym.
Przepisy dekretu w sferze papierów wartościowych stosuje się w niewielkim zakresie – jedynie do obligacji imiennych (por. art. 26 u. o obi.) oraz akcji, świadectw tymczasowych i innych dokumentów wydawanych przez spółkę akcyjną -jeśli statut danej spółki nie reguluje trybu postępowania w tym zakresie.
Obligacje oraz inne papiery wartościowe na okaziciela nie podlegają w ogóle umorzeniu. Zasady umarzania innych papierów wartościowych określają natomiast przepisy szczególne:
– w odniesieniu do weksli – art. 96-100 pr.weksl.,
– w odniesieniu do czeków – art. 78-81 pr.czek.
Papiery wartościowe w kodeksie cywilnym
Ustawodawca polski, idąc za wzorem prawa szwajcarskiego i włoskiego, wpro-wadził do naszego prawa cywilnego – ustawą z 28 lipca 1990 r. nowelizującą kodeks cywilny (Dz.U. nr 55, poz. 321) – swoistą część ogólną prawa papierów wartościowych.
Przepisy art. 9216-92116 k.c. zakotwiczają instytucję papierów wartościowych w systemie prawa cywilnego. Równocześnie praktyczne znaczenie tych przepisów nie jest zbyt duże.