29 sierpnia 1997 r. ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych1 przywróciła polskiemu rynkowi finansowemu banki hipoteczne, a wraz z nimi listy zastawne jako nowy instrument rynku kapitałowego w Polsce.
List zastawny jest długoterminowym papierem wartościowym zawierającym jasno określony stosunek prawny między bankiem hipotecznym a wierzycielem.
W swej istocie jest on pewną odmianą obligacji, gdyż gwarantuje posiadaczowi wykupienie papierów wartościowych, wypłatę odsetek w terminach i w sposób określony w warunkach emisji.
Wysoki poziom bezpieczeństwa listów zastawnych został osiągnięty w wyniku wprowadzenia wielu ograniczeń ustawowych dotyczących ich emisji i zabezpieczenia. Listy zastawne są zabezpieczone w szczególny sposób, co nie wiąże się jednak z żadnymi dodatkowymi obowiązkami dla uprawnionego z listu zastawnego (inwestora). Nad jakością tego zabezpieczenia czuwają niezależni powiernicy banku hipotecznego, powoływani przez Komisję Nadzoru Bankowego.
Celem emisji listów zastawnych jest zgromadzenie kapitału, który w dalszej kolejności będzie przeznaczony na kredyty udzielone przez bank hipoteczny na różne cele, w szczególności wspierające rozwój budownictwa.
Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych przewiduje dwa podstawowe rodzaje listów zastawnych:
– hipoteczny list zastawny (art. 3 ust. 1), przez który należy rozumieć papier wartościowy imienny lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami, w którym to liście bank hipoteczny zobowiązuje się wobec uprawnionego do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych
– publiczny list zastawny (art. 3 ust. 2), przez który należy rozumieć papier wartościowy imienny lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu:
– kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem Narodowego Banku Polskiego, Europejskiego Banku Centralnego, rządów lub banków centralnych państw członkowskich Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, z wyłączeniem państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu ostatnich 5 lat, oraz gwarancją lub poręczeniem Skarbu Państwa zgodnie z przepisami odrębnych ustaw, albo
– kredytów udzielonych podmiotom wymienionym w pkt a, albo
– kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem jednostek samorządu terytorialnego oraz kredytów udzielonych jednostkom samorządu terytorialnego.