Blog Archives

Merkantylizm jako doktryna ekonomiczna (lub epoka gospodarcza) powstał w II połowie XVI wieku po wielkich odkryciach geograficznych i rosnącej chęci monarchów do zdobywania kolonii i powiększania własnych terytoriów państwowych. Jego intensywny rozwój wystąpił pod koniec XVII wieku, zaś schyłek w II połowie XVIII wieku. Epokę merkantylizmu charakteryzowano jako okres, w którym każda osoba była ekonomistą dla samej siebie. Merkantylizm optował więc za powiększeniem bogactwa państwa przez zachęcanie do produkcji, zwiększeniem eksportu i ograniczeniem konsumpcji krajowej. Bogactwo państwa opierało się na masowym ubóstwie i niskich płacach w celu zwiększenia konkurencyjności.

W myśl art. 189 ust. 2 traktatu rzymskiego z 1957 r. rozporządzenia mają charakter powszechnie obowiązujący oraz zasięg i zastosowanie ogólne. Oznacza to, iż rozporządzenie wywołuje bezpośredni skutek prawny w stosunku do wszystkich abstrakcyjnie ujętych kategorii osób, których dotyczy określona w danym akcie prawnym sytuacja.

W prawie polskim publiczne prawo gospodarcze nie stanowi zatem samodzielnej dziedziny prawa. Wiele bowiem dyscyplin prawa zawiera przepisy, które bezpośrednio lub pośrednio oddziaływują na obrót gospodarczy w państwie.

Współcześnie na skutek zabiegów klasyfikacyjnych pojawiły się różne podziały i katalogi zasad polskiego publicznego prawa gospodarczego. względu na to, czy zostaną dokonane w walucie państw członkowskich (w euro) czy w walucie państw trzecich.

Z kolei prawo uchwalane przez organy (instytucje) wspólnotowe (unijne) jest określane mianem prawa wtórnego {secondary law). Prawo to obejmuje szeroką gamę aktów prawnych od rozporządzeń {regulations) poprzez dyrektywy {directives), podjęte decyzje ogólne i indywidualne {general, individual decisions), wydane zalecenia {recommendations) oraz wyrażone opinie {opinions). Wśród tych aktów prawnych wyróżnia się zarówno te o charakterze wiążącym dla wszystkich państw członkowskich UE bądź tylko mające moc prawną dla indywidualnie określonych adresatów, jak i te, które nie mają bezpośredniego charakteru wiążącego dla tych państw i ich obywateli (mieszkańców).

W nauce hiszpańskiej prawo to reguluje działalność administracji publicznej w sferze wolnej przedsiębiorczości i konkurencji, obejmując takie formy interwencji państwa, jak: planowanie państwowe, reglamentacja (koncesjonowanie) działalności gospodarczej, bezpośrednia działalność gospodarcza sektora publicznego, pomoc finansowa państwa oraz ochrona rynku. (Por. zwłaszcza J. B. Vera: Derecho administrativo, Madrid 1994).

Natomiast pewne istotne różnice, związane z prawem podejmowania działalności gospodarczej według prawa wewnętrznego danego państwa UE, występują w zakresie warunków działalności spółek handlowych oraz możliwości zmian przynależności państwowej danej spółki. Dlatego art. 58 traktatu przyjmuje kryteria, według których określana jest przynależność państwowa spółki. Przepis ten stawia na równi z osobami fizycznymi spółki (lub firmy) utworzone zgodnie ustawodawstwem jednego z państw członkowskich i mające statutową siedzibę (zarząd lub główne przedsiębiorstwo) na terytorium UE.

W porządku prawnym Unii Europejskiej funkcję prawodawczą pełnią Rada, Parlament i Komisja. Komisja jest jedynym organem uprawnionym do przedstawiania propozycji projektów aktów normatywnych i inicjowania działań legislacyjnych. Jeśli więc odnośny traktat – jako prawo pierwotne UE – przyznaje Radzie lub Parlamentowi Europejskiemu wspólnie z Radą prawo podjęcia decyzji, to organy te mogą podejmować działania prawodawcze wyłącznie z inicjatywy Komisji.

Zdaniem autora niniejszej pracy publiczne prawo gospodarcze to zbiór interdyscyplinarnych przepisów prawnych regulujących (określających) ustrój, organizację, formy prawne i zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w kraju oraz obejmujących zadania organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego w zakresie tej działalności.

Ponieważ nie ma jednolitego (pełnego, zamkniętego) zbioru – katalogu zasad, którym powinno odpowiadać państwo prawne, można zatem jedynie zaproponować pewien zestaw zasad, które odpowiadają temu pojęciu. Są to w szczególności:

Liberalizm gospodarczy (inaczej leseferyzm, zfranc. laissezfaire – pozwólcie działać) to system poglądów ekonomicznych i oparty na jego zasadach typ polityki gospodarczej, których fundamentem jest całkowita neutralność państwa wobec procesów gospodarczych.

Zgodnie z art. 189 ust. 5 traktatu o utworzeniu WE zalecenia i opinie z zasady nie mają mocy wiążącej, stąd też nie jest potrzebna traktatowa specjalna klauzula kompetencyjna do ich formułowania.