Blog Archives

W myśl art. 189 ust. 4 traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej, decyzje obowiązują w całości tych, do których są skierowane. Adresat decyzji jest określony indywidualnie. Stąd też decyzja jest skierowana zawsze do ściśle określonych podmiotów (państw członkowskich Unii oraz osób fizycznych lub prawnych) i w odróżnieniu od rozporządzenia i dyrektywy, stanowi źródło prawa unijnego o charakterze indywidualnym. Jest więc stosowana w konkretnych, pojedynczych przypadkach (sytuacjach) i nie wywołuje skutków prawnych wobec wszystkich (erga omnes).

Poza charakterystyką podstawowych pięciu rodzajów aktów prawnych – tworzących wtórne źródła powszechnie obowiązującego prawa unijnego, należy także omówić znaczenie 1) umów międzynarodowych w systemie prawa UE oraz 2) zasad prawa uchwalanych w drodze orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji.

Adresatami tych aktów prawnych są zarówno państwa członkowskie Unii, jak i osoby fizyczne oraz prawne. Zalecenia i opinie zawierają najczęściej stanowisko instytucji UE w określonej sprawie lub też wyrażają opinię w związku z naruszeniem prawa przez państwo członkowskie (por. art. 169 TWE). Są to najczęściej uzasadnione zalecenia lub opinie UE, które mają na celu wywołanie odnośnej reakcji danego państwa. Bywają one również formą kontroli i nadzoru nad właściwym stosowaniem prawa unijnego. W wielu przypadkach zalecenia i opinie są publikowane w Dzienniku z tym jednak zastrzeżeniem, iż adresatem decyzji unijnej jest również państwo członkowskie.

Nowa encyklopedia powszechna PWN (Warszawa 1995, t. 2) demokrację – słowo pochodzące z języka greckiego, określa jako ludowładztwo lub ustrój polityczny, w którym władzę sprawuje społeczeństwo. Termin ten został wprowadzony w starożytności przez greckich sofistów, a upowszechniony przez Demokryta oraz Platona i Arystotelesa. Współcześnie termin demokracja używa się w znaczeniu jako:

Przedstawienie genezy tego prawa rozpoczyna się zazwyczaj od narodzin prawa handlowego. W średniowieczu, w ramach prawa cywilnego, nastąpiło wyodrębnienie wyspecjalizowanych norm prawnych wywodzących się z prawa kupieckiego (lex mercantoria). Czołową postacią zaczął się stawać mercante, kupiec bogacący się na handlu, zwłaszcza zagranicznym, nie stroniący od ryzykownych operacji bankowych. To włoskie słowo mercante weszło do historii myśli ekonomicznej Europy, gdzie służyło jako określenie – jeszcze niezbyt spójnego – systemu polityki gospodarczej państw w XVI i XVII wieku. Wyodrębnienie to znalazło później swój wyraz w postaci odrębnych od kodeksów cywilnych – kodeksach handlowych. (Bliżej na ten temat zob. R. Szramkiewicz: Histoire du droit des affaires. Paryż 1989).

Oddziaływanie prawa na podejmowanie i wykonywanie działalność, gospodarczej jest zagadnieniem złożonym. W literaturze przedmiotu można w tej kwestii wyróżnić dwa stanowiska. Pierwsze z nich uznaje, że gospodarowanie powinno w całości być określone odnośnymi aktami prawnymi, a każde podjęcie i wykonywanie tej działalności opierać się na wydanych w tym celu szczegółowych przepisach.

Uzasadnieniem tej sytuacji stała się nowa teoria ekonomiczna J. M. Keynesa – wybitnego angielskiego ekonomisty i teoretyka polityki ekonomicznej państwa, a także działacza politycznego i publicysty – będąca teoretyczną podstawą interwencjonizmu państwowego (koncepcji państwa dobrobytu), ukształtowana na doświadczeniach polityki antykryzysowej państw kapitalistycznych okresu międzywojennego. W swej pracy pt.: Ogólna polityka zatrudnienia, procentu i pieniądza (opublikowanej w 1936 r.) J. M. Keynes opowiedział się za intensywną interwencją państwa w życie gospodarcze.

Inkorporacja (czyli włączenie lub rozciągnięcie mocy prawnej) dyrektywy na obszar państw członkowskich powoduje w praktyce poważne problemy w działaniach Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości wielokrotnie wypowiadał się na temat stosowania prawa unijnego przez te państwa. Stąd też orzecznictwo trybunału spełnia ważną rolę w tym zakresie, ustanawiając zasady dotyczące relacji prawa unijnego do prawa krajowego, zapewniając spójność w jego stosowaniu.

Po II wojnie światowej rozwinięto i udoskonalono metody oraz środki oddziaływania państwa na procesy gospodarcze. Doktryna interwencjonizmu państwowego, jako aktywne i zmierzające do realizacji określonych celów oddziaływanie państwa na procesy społeczne i gospodarcze, najpełniejszy rozwój osiągnęła w latach osiemdziesiątych XX wieku, zwłaszcza w USA iw niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej (np. w Niemczech i we Francji). Interwencjonizm państwowy stał się także podstawą rozwoju współczesnego publicznego prawa gospodarczego.

Wprowadzenie i realizowanie gospodarki rynkowej pociąga za sobą pełniejsze zastosowanie metody cywilistycznej charakteryzującej się równo rzędnym traktowaniem adresatów norm prawnych, przyznaniem im autonomii woli i swobody w kształtowaniu treści stosunków prawnych oraz subsydiar- nym stosowaniem przymusu państwowego. W cywilistycznej metodzie regulacji prawnej wykluczone jest władcze wkroczenie jednego podmiotu w sferę autonomii prywatnej innego podmiotu, charakterystyczne na przykład dla prawa administracyjnego, finansowego lub podatkowego.

Państwo powinno także nie przeszkadzać i powstrzymywać się od gospodarczej reglamentacji prawnej, rezygnując z opieki i oddziaływania w drodze przyznawania przywilejów, bowiem gospodarujący obywatel zna lepiej potrzeby rynku, który jest najlepszym regulatorem produkcji i podziału.

Istnieją również decyzje sui generis, które jeżeli statuują zakazy bądź nakazy określonego postępowania państwom członkowskim UE oraz o ile można ustalić ich wiążący charakter, podlegają sądowej kontroli legalności i stanowią przedmiot orzekania Trybunału Sprawiedliwości (art. 173 traktatu).