Ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (DzU z 2002 r. nr 110, poz. 968) określa postępowanie i środki przymusowe stosowane przez organy administracji publicznej w celu zmuszenia osób zobowiązanych do wykonania aktu administracyjnego, do spełnienia obowiązków pieniężnych i niepieniężnych oraz określa sposób wykonania tych obowiązków. Obowiązki pieniężne, takie jak: podatki, opłaty, grzywny, kary pieniężne, wpłaty na rzecz funduszy celowych oraz inne należności pieniężne, ściągane są w trybie egzekucyjnym określonym w ustawie. Obowiązki o charakterze niepieniężnym, wynikające z decyzji lub postanowień właściwych organów administracji publicznej, są bardzo zróżnicowane i polegają na spełnianiu nakazanych czynności, świadczeniach rzeczowych, wydaniu rzeczy ruchomej, nieruchomości, opróżnieniu pomieszczenia, zaniechaniu działań sprzecznych z prawem.
Organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji pieniężnych i niepieniężnych jest rzeczowo i miejscowo właściwy organ administracji publicznej. Zgodnie z art. la ustawy, organ egzekucyjny to organ uprawniony do stosowania w całości lub części określonych w ustawie środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym łub obowiązków’ o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczania wykonania tych obowiązków. Zobowiązany to osoba prawna albo jednostka organizacyjna niepo- siadająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym. Wierzyciel to podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym. Postępowanie wszczyna się na wniosek wierzyciela. Aby mogło to nastąpić, wierzyciel po upływie terminu wykonania przez zobowiązanego obowiązku musi skierować do niego pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku, z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. I dopiero po 7 dniach od doręczenia upomnienia można wszcząć postępowanie egzekucyjne. Do wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wierzyciel dołącza tytuł wykonawczy. Tytuł wykonawczy zawiera:
– 1) oznaczenie wierzyciela,
– 2) imię, nazwisko albo nazwę i adres zobowiązanego,
– 3) treść obowiązku podlegającego egzekucji, podstawę prawną tego obowiązku, stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, określenie wysokości egzekwowanej należności pieniężnej,
– 4) wskazanie zabezpieczenia należności pieniężnej hipoteką przymusową lub ustanowienie zastawu skarbowego albo rejestrowego,
– 5) wskazanie podstawy prawnej pierwszeństwa zaspokojenia należności pieniężnej,
– 6) wskazanie podstawy prawnej prowadzenia egzekucji administracyjnej,
– 7) datę wystawienia tytułu, podpis z podaniem nazwiska i stanowiska służbowego wystawiającego tytuł, pieczęć,
– 8) pouczenie zobowiązanego o przysługującym mu w terminie 7 dni prawie zgłoszenia do organu egzekucyjnego zarzutów w sprawie postępowania egzekucyjnego,
– 9) klauzulę organu egzekucyjnego o skierowanie tytułu do egzekucji admini-stracyjnej. Do tytułu wykonawczego wierzyciel dołącza dowód doręczenia upomnienia.
Organ rekwizycyjny, któremu organ egzekucyjny zlecił wykonanie czynności egzekucyjnych, wykonuje prawa i obowiązki organu egzekucyjnego w zakresie zleconych czynności egzekucyjnych. Wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje jego wykonania, ale w uzasadnionych przypadkach organ egzekucyjny może wstrzymać postępowanie do czasu rozpatrzenia zarzutu czy zażalenia.