W I połowie lat trzydziestych XX wieku pojawiły się nowe problemy gospodarcze, którym doktryna liberalizmu gospodarczego nie była w stanie przeciwdziałać. Okazało się, że rozwój gospodarczy nie ma charakteru stałego, lecz następuje na przemian z kryzysami. Zauważono istnienie cykli koniunkturalnych, które mają wiele przyczyn narastania problemów społecznych, poczynając od wojen, kryzysów lub zmian ceny ropy naftowej na świecie po nowe odkrycia i wynalazki. Pojawiły się także nierówności ekonomiczne, które ograniczyły równość szans na rynku, o jakiej postanawiała doktryna liberalizmu gospodarczego. Ponadto z jednej strony powstała nadprodukcja wszelkiego rodzaju dóbr, z drugiej zaś bezrobocie i głód powodujące niezadowolenie społeczeństwa. Umowy kartelowe (czyli porozumienia przedsiębiorstw zawierane w celu regulowania cen przez ograniczenie produkcji i konkurencji) doprowadziły do tego, że w praktyce zasady rynku w pełni przestały istnieć.

W doktrynie prawa panuje powszechne przekonanie, iż nie ma państwa bez prawa a prawa bez zasad. Ważne jednak jest to, jakie są to zasady, bowiem mają one do odegrania rolę szczególnej doniosłości.

Doktryna liberalizmu akcentowała, że gospodarka państwa to działalność wielu uczestniczących w obrocie podmiotów gospodarczych. O ile merkan- tylizm opierał się na myśleniu ukierunkowania gospodarczego na cele państwa, o tyle punktem wyjścia liberalizmu gospodarczego było założenie, że cele państwa opierają się na celach jednostek.

W myśl art. 189 ust. 3 traktatu rzymskiego – zmienionego przez traktat z Maastricht, dyrektywy mają jedynie charakter wiążący, jeśli chodzi o zamierzony cel i skutek prawny, tylko wobec państw członkowskich Unii do których są adresowane, nie zaś do ich instytucji, przedsiębiorstw, firm i osób fizycznych. Dyrektywy mogą być również skierowane tylko do jednego państwa członkowskiego UE.

Inny jest także charakter sankcji tych dziedzin prawa: sankcja admini- stracyjnoprawna ma przede wszystkim charakter dyscyplinarny i karny, sankcja cywilnoprawna zaś – charakter majątkowy. Ponadto trudno byłoby również przyjąć, że istnieje w publicznym prawie gospodarczym odrębna kategoria stosunku prawnogospodarczego. Podkreśla się, że w polskim obecnym systemie prawnym wyodrębnienie takie nie jest jeszcze celowe, choćby ze względu na trudności w ustaleniu zakresu (granic) tej dziedziny prawa oraz stosunków regulowanych przez to prawo. I tak część z nich mając charakter stosunków administracyjnych podlegałaby ogólnym zasadom ustalanym przez prawo administracyjne. Inna część, mając charakter stosunków cywilnych, podlegałaby regułom prawa cywilnego lub hand- lowego. Jeszcze inna grupa stosunków finansowych albo dewizowych podlegałaby przepisom prawa finansowego lub dewizowego. Łączenie tych różnych stosunków prawnych, w ramach jednej dziedziny prawa, mogłoby w praktyce doprowadzić do niepożądanych skutków.

Interesy społeczeństwa, poszczególnych grup społecznych i obywateli leżą u podstaw tworzenia w państwie wielu systemów normatywnych oraz standardów i wzorów zachowań. Prawo nie jest jedynym społecznie wykorzystywanym regulatorem zachowań ludzkich ani też wyłącznym zespołem norm społecznych.

Różnorodność regulowanej problematyki nie pozwala na jedną i jednoznaczną definicję tego prawa. I tak jedna z nich określa, iż

Rozporządzenie wymaga także uzasadnienia celowości wydania, a więc określenia przyczyn dla których zostało uchwalane. Obowiązek uzasadnienia celowości wydania jest istotną czynnością formalną tych organów i podlega kontroli prowadzonej przez Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji (por. art. 172 traktatu rzymskiego). Niewystarczające uzasadnienie może doprowadzić do uchylenia danego aktu normatywnego.

Nawiązaniem do tego poglądu były koncepcje prawa gospodarczego, jako dziedziny odrębnej, określane szerzej w ustawodawstwie i literaturze byłej NRD i Czechosłowacji, gdzie przyjęto, że prawo gospodarcze było podstawową i odrębną dyscypliną prawa, składającą się z przepisów regulujących stosunki prawne związane z działalnością planową w gospodarce uspołecznionej.

Według dyspozycji art. 173 traktatu o WE zalecenia i opinie nie podlegają z reguły jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości. Nie można jednak stwierdzić, iż zalecenia i opinie nie odnoszą żadnych skutków prawnych. Trybunał Sprawiedliwości w swych orzeczeniach podkreślał, że sądy państw członkowskich Unii, podczas rozwiązywania sporów, są zobowiązane do brania pod uwagę zaleceń i opinii UE, szczególnie jeśli wyjaśniają one dokładniej postanowienia prawa krajowego lub uzupełniają jego regulację.

Początki współpracy Polski z państwami tworzącymi późniejszą Unię Europejską datują się od połowy 1989 r., kiedy to w Brukseli zostało otwarte polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne. Z kolei 19 września 1989 r. w Warszawie podpisano umowę o handlu i współpracy gospodarczej. W maju 1990 r. Polska złożyła w Brukseli oficjalny wniosek o rozpoczęciu negocjacji o stowarzyszeniu ze Wspólnotami, a w czerwcu tegoż roku, jako pierwszy kraj Europy Środkowej i Wschodniej – przedstawiła projekt układu o stowarzyszeniu.

Ad 2. Kolejna zasada to zasada pierwszeństwa (prymatu) prawa unijnego nad prawem krajowym. Należy ona do jednej z dwóch fundamentalnych zasad ustawodawstwa UE. Jej sens wynika z treści wielu orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości, które stwierdzają, iż państwa członkowskie Unii dobrowolnie ograniczyły swe suwerenne prawa na rzecz nowego porządku wspólnotowego. Stąd też państwa te nie powinny podejmować działań skierowanych przeciwko przyjętemu przez siebie systemowi prawa UE.